Firebrary , elektronisch gegevens woordenboek brandweer Nederland.
Nu we als hulpverleningsdiensten steeds meer gebruik gaan maken van elektronische gegevens uitwisseling is het belangrijk dat alle partijen die deelnemen aan deze gegevens uitwisseling overeenstemming hebben over de gebruikte begrippen en termen. Of op zijn minst toegang hebben tot de definities van de gebruikte termen.
Een elektronisch gegevens woordenboek dat online beschikbaar is zorgt ervoor dat alle partijen altijd de laatste versie van het gegevens boek kunnen raadplegen.
Naast het beschikbaar stellen van de termen verdient het de aanbeveling om ook het beheer en onderhoud van deze termen in een online platform te doen. Dit voorkomt het ‘verdwijnen’ van de definities in tekst documenten of spreadsheets op websites.
De toegang tot dit woordenboek moet zowel mogelijk zijn voor de mens, het opzoeken en lezen van begrippen en definities, als ook voor software systemen.
In het kader van (taal) grensoverschrijdend inzetten van hulpdiensten is het belangrijk dat het mogelijk is om de definities en termen meer talig aan te kunnen bieden.
Door gebruik te maken van internationaal erkende standaarden voor het uitwisselen van definities en taxonomieën is het mogelijk om standaard software toe te passen voor het gebruik van het gegevens woorden boek.
Hulpverleningsdiensten zijn niet de enige overheids instellingen die bezig zijn met het vast leggen van hun begrippen en termen in online platformen. Het verdient daarom de aanbeveling om bij het kiezen van platformen en standaarden aan te kunnen sluiten bij andere overheids instellingen.
Voor de Firebrary, de Brandweer Bibliotheek, is gekozen om de uiteindelijk definities aan te bieden als linked data volgens het SKOS en SKOS-XL model , Een internationale standaard die het mogelijk maakt om gegevens aan te bieden via het web. Het grote voordeel is dat er geen speciale tools nodig zijn om de definities te gebruiken.
Daarnaast wordt deze methode reeds gebruikt door o.a. EuroVoc en de stelsel catalogus van de Nederlandse overheid. Vooral deze laatste is interessant omdat dit ons in staat stelt om in de eigen domeindefinities te verwijzen naar begrippen waar de hulpdiensten zelf geen ‘eigenaar’ van zijn. Als voorbeeld, in de Landelijke Meldings Classificatie wordt het begrip, Brand Gebouw, gebruikt en voor de onderverdeling in soorten gebouwen verwijzen we naar de wet. Deze definitie en begrippen zijn ook beschikbaar in de stelsel catalogus zodat we direct daarnaartoe kunnen verwijzen. In de stelsel catalogus zorgt de wettelijke ‘eigenaar’ van de term dat deze in de laatste versie beschikbaar is.
De technische invulling van de FireBrary bestaat uit 2 delen
- Terminologie Beheer
Voor het beheer van begrippen en definities wordt gebruik gemaakt van Vocbench een open source tool waarmee SKOS/SKOS-XL taxonomieën beheerd kunnen worden. Deze tool is oorspronkelijk ontwikkeld voor de FAO om AgroVoc te beheren. Vanaf versie 2.0 is de nadruk minder komen te liggen op AgroVoc maar meer op het algemene gebruik. Deze omgeving maakt het mogelijk om met een groep mensen samen een taxonomie te onderhouden. Om dit onderhoud te faciliteren en in goede banen te leiden bestaat de mogelijkhe om verschillende rollen toe te kennen worden en kunnen versies beheerd worden.
Verschillende groepen kunnen naast elkaar van het zelfde platform gebruik maken en in toekomstige versies ook elkaar definities direct gebruiken.
Voor het inowit project wordt deze omgeving door de GEO4OOV groep gehost.
Zolang de groep niet besluit tot het publiceren van termen zijn deze niet voor de buitenwereld zichtbaar. Na publicatie op het externe publicatie platform kunnen de definities door externen gebruikt worden zie 2). - Publicatie platform
Dit vormt het uiteindelijk gezicht van de FireBrary. Nadat in de beheers omgeving door een groep besloten is om de termen te publiceren worden de gegevens overgebracht naar het publicatie platform.
Dit platform wat door een onafhankelijk partij wordt gehost en onderhouden zorgt ervoor dat de gegevens op de volgende manieren aangeboden worden.- Een web interface waarbij de gebruiker kan zoeken naar begrippen, termen en definities. Hierbij worden ook relaties met andere begrippen getoond als mede de metadata beschikbaar gesteld ( wie heeft wanneer deze term bewerkt ) . Alle termen met definities hebben een eigen pagina op het internet met een unieke URL. Deze URL kan als referentie gebruikt worden wanneer er verwezen moet worden naar de definitie van een gebruikte term.
- reconsiliation ( vertaling nodig ) interface, hiermee is het mogelijk om in een stuk tekst, bijv een website, de gebruikte termen en hun definties op te zoeken en automatisch verwijzingen vast te leggen door middel van de eerder genoemde URL. Bijv, in een artikel wordt gesproken over uitruktijd, het is mogelijk een om dan automatisch een koppeling naar de defintie van uitruktijd op te nemen in de tekst
- een linked data interface waarbij de web paginas ook als linked data worden aangeboden zodat deze door programma’s en websites verwerkt kunnen worden. De tekst op de web paginas met uitleg is voor computer programma’s erg moeilijk te verwerken. Op het moment dat een programma de zelfde URL opvraagt wordt door middel van Content Negotiation bepaald in welk formaat het programma de definitie het liefst terug krijgt. Hierdoor is het mogelijk om van termen de definities automatisch op te vragen, bijv in User interfaces waar bepaalde functie namen gebruikt worden. Deze interface ondersteunt alle door de W3C opgelegde standaarden, Turtle, JSON-LD, JSON en RDF/XML
- LDP Linked Data Platform [2] interface, deze standaard zorgt ervoor dat programma’s door de verschillende definities kunnen ‘bladeren’ en zo bijvoorbeeld keuze lijsten op kunnen halen die gebruikt kunnen worden in programma’s. Met de eerder genoemde URLs is het mogelijk om een specifieke definitie op te halen, maar niet uitgebreid te ‘bladeren’ door een lijst met definities, de LDP standaard bied deze mogelijkheid, via een begin endpoint worden alle terminologie lijsten aangeboden en kan een programma door de lijsten en individuele termen bladeren. Hiermee kan bijvoorbeeld voor Forensisch onderzoek een lijstje met beschikbare termen getoond worden in een rapportage programma.Ook hier gelden de bij c) genoemde standaarden
- SPARQL Endpoint, hiermee kunnen via het web queries uitgevoerd worden op de onderliggende definitie en metadata gegevens. SPARQL is de query taal voor het web van data, het stelt de gebruiker in staat om definities uit de firebrary te gebruiken in interne queries. Bijv, relaties tussen bepaalde LMC classificaties kunnen gebruikt worden om rapportages van uitrukken te groeperen.
- Download van termen.
Dit biedt de mogelijkheid om een download te doen van de complete begrippen lijst van een bepaald onderwerp.
Door gebruik te maken van ‘Content negotiation’ is het mogelijk om bij opties b t/m f de data op te vragen in een verscheidenheid aan gegevens standaarden, o.a. JSON, JSON-LD, XML,RDF/XML en Turtle
Al de boven genoemde standaarden maken deel uit van de het ‘Open Web Platform’